Shanghai sắp tới sẽ là bản nâng cấp quan trọng, mỗi dịp như vậy là cơ hội cho những người hiểu hệ thống nắm bắt dự án nào sẽ được hưởng lợi. Bài viết về MEV là tiền để cho series sắp tới chuẩn bị kiến thức cho đợt upgrade tiếp theo của Ethereum.

MEV fact-check

• MEV (Maximal Extractable Value) là phần giá trị thợ đào khai thác được thông qua việc sắp xếp trình tự các giao dịch bên trong block, khả năng này áp dụng tương tự cho validator sau khi Ethereum chuyển sang PoS.
• MEV là kết quả tất yếu xuất phát từ thiết kế của Ethereum, việc thợ đào ưu tiên tx dựa trên phí là cần thiết để lọc và loại bỏ tx rác.
• MEV có mặt lợi và hại tùy thuộc vào cách thức khai thác. MEV trở thành các khuyến khích kinh tế giúp Defi hoạt động trơn tru. Mặt khác, chúng cũng có thể gây ảnh hưởng lên sự ổn định của mạng lưới và phá vỡ trải nghiệm người dùng.
• Việc cần giải quyết là giảm thiểu các tác động xấu của MEV và phân bổ chúng công bằng hơn, thay vì tìm cách loại bỏ hoàn toàn.

Quy trình khai thác MEV

• Phần lớn MEV được tìm thấy bởi Searchers, là những con bot chuyên lùng tìm tx giá trị có thể khai thác trong mempool.
• Tx bị tấn công sẽ được xếp vào tệp cùng các tx khác theo trình tự mong muốn của Searcher.
• Sau đó, Searchers tham gia trả phí ưu tiên (Priority Gas Auctions - PGAs) để tệp tx của mình được thợ đào thêm vào block.
• Thợ đào lựa chọn những tệp tx trả phí cao nhất.

Các dạng MEV phổ biến

Arbitrage: Searcher thực hiện giao dịch sinh lời dựa trên khoảng chênh lệch giá của một token trên hai sàn DEX khác nhau.

Liquidation: Searcher sẽ cố gắng phát hiện sớm nhất mỗi khi diễn ra sự kiện thanh lý trên lending protocols, trở thành người đầu tiên thu mua tài sản thế chấp ở giá chiết khấu rồi đem bán ở giá thị trường.

Sandwiching: Khi phát hiện một lệnh trade lớn, Searcher sẽ mua vào token trước, để tx mục tiêu đẩy giá lên, rồi bán ra để ăn chênh lệch.

Trong 3 dạng trên, 2 cái đầu là lợi vì sẽ giúp khắc phục tình trạng chênh lệch giá trên Defi market, cái cuối cùng là hại do gây ra trượt giá lớn, khiến lệnh trade của người dùng bị thực hiện ở mức giá cao hơn thời điểm bid.

Ngoài ra, còn nhiều cách thức khai thác MEV phức tạp khác và sẽ dần xuất hiện thêm theo tiến trình phát triển của hạ tầng Ethereum và Defi dApps.

MEV trên Ethereum, sự hình thành của Flashbots

Câu hỏi làm sao ngăn cản việc thợ đào tận dụng khả năng sắp xếp tx của mình để kiếm lời đã được đặt ra từ 2014, trước cả khi Ethereum ra mắt. Tuy nhiên, câu trả lời là chẳng có cách nào cả.

Tháng 4/2019, kĩ sư phần mềm Philip Daian xuất bản báo cáo về những bằng chứng liên quan tới hành vi front-running trên DEXs, đồng thời chỉ ra MEV thật sự có thể trở thành mối nguy hại cho mạng lưới chứ không đơn thuần chỉ là giả thuyết. Sau đó ít lâu, nhiều bên research khác như Paradigm cũng lên tiếng về sự tồn tại và nở rộ của MEV trên Ethereum.

Trên lý thuyết, MEV là nguồn thu thứ 3 của thợ đào bên cạnh block reward và tx fee, đây là đơn vị duy nhất đảm bảo đầu ra lợi nhuận cho các cơ hội này. Tuy nhiên, họ nhận ra các cuộc tấn công MEV bài bản nhất không đến từ thợ đào mà là Searchers. Với các dạng MEV mang tính cạnh tranh cao, Seacher có thể chấp nhận trả phí bằng toàn bộ lợi nhuận MEV của mình, do đó phần lớn MEV sẽ về tay thợ đào dưới hình thức ‘hối lộ’.

Cho tới thời điểm đó, quy trình đấu giá MEV giữa Searcher và thợ đào chủ yếu diễn ra qua các kênh kín hoặc public mempool của Ethereum. Cả 2 ngạch này đều vừa không tối ưu, vừa có vấn đề tồn đọng riêng:

• Thông qua trình trả phí ưu tiên (PGAs): Mempool sẽ bị quá tải và lấp đầy bởi tx rác → Gây nghẽn mạng, phí gas bị đẩy lên cao, ảnh hưởng tới trải nghiệm người dùng thông thường.
• Thông qua kênh kín: Mối lo ngại về giao kèo giữa thợ đào cùng các trading firms lớn sẽ cuỗm trọn toàn bộ MEV trên Ethereum. Dần dà, một thợ đào có sự hậu thuẫn lớn sẽ thu về lợi nhuận vượt xa những bên còn lại và thống trị quy trình sản xuất block → Tạo thành điểm tập trung.

Với nỗ lực giải quyết các vấn đề trên, Philip Daian và các đồng nghiệp thành lập một tổ chức R&D tập trung tìm cách giảm thiểu các tác động tiêu cực của MEV lên Ethereum, lấy tên gọi là Flashbots.

Họ cho ra mắt sản phẩm đầu tiên, Flashbots Auction vào tháng 1/2021. Đây là một sàn đấu giá blockspace kín, cho phép Searchers trả giá bid trực tiếp tới thợ đào, từ đó giảm được phí gas mà không phải hy sinh lợi nhuận MEV của mình. Flashbots Auction mở đường cho cả Searchers và thợ đào dễ dàng tham gia khai thác, bình đẳng hóa các cơ hội MEV và nhanh chóng được đón nhận rộng rãi.

Tạm dừng lại ở đây. Trong bài viết tiếp theo, mình sẽ nói tới MEV-boost - bản nâng cấp của Flashbots Auction cũng như chi tiết tx order flow trên Ethereum ở 2 giai đoạn trước và sau The Merge.